Soms overvalt je een enorme vermoeidheid. Op de fiets op de weg terug naar huis, als je moeite hebt om de trappers rond te draaien, de wind zich meer en meer tegen je keert, auto’s pas op het allerlaatste moment voor je stoppen.
Als je wakker wordt, je gewrichten klagen en de nieuwe dag zich angstaanjagend aandient, als een berg die je in de verte tussen de nevelen half verscholen ziet liggen. Of op momenten midden op de dag dat je een vraag krijgt waarop het antwoord al lang bekend zou moeten zijn.
Als ik in de vroege ochtend op de rand van mijn bed wacht tot de gewrichten ophouden met klagen, hoor ik de melodie van Tired Hippo van Yo La Tengo. Een vrolijk stemmend instrumentaal liedje van hun album And Then Nothing Turned Itself Inside-Out. Het beverige orgeltje, het samba-ritme, de staccato gitaarakkoorden, het trillende surfgitaartje, het is de perfecte soundtrack voor het vermoeide nijlpaard op de rand van het bed. Yo La Tengo is ook de band die aan je bed mag zitten als je niet kunt slapen. Ik zag ze een keer geruststellend zacht spelen bij een optreden. Je zou ze willen zeggen: ‘toe blijf nog even, nee, je hoeft niet terug naar dat armoedige hotel, hier zijn de sleutels van mijn huis, ik kook wel wat voor jullie.’
Verveling
De plotselinge vermoeidheid die je kan overvallen bij een vraag lijkt een beetje op de verveling van de puber, die de zinloosheid van alles inziet. Low verwoordt dit heel direct in Tired:
I’m tired of history
I’m tired of math
Meer is dit lied niet, hoeft ook niet. Het blijft bij een gelaten vaststelling. In Some Kinda Fatigue van alweer Yo La Tengo klinkt meer woede door, muzikaal met de grommende, bijtende gitaren zeker. De ik in het lied weet dat er iets van hem wordt verwacht. Op de Meat Loaf-vraag what’s it gonna be?, zoekt hij een goed antwoord. Dat vindt hij niet, hij voelt alleen een vreemd soort van vermoeidheid, genoeg reden om te kappen. Een nummer dat zo door de Stooges zou kunnen worden gespeeld, ware het niet dat Iggy wel bored kan zijn, maar nooit moe.
Relaties
Als je naar liedjes zoekt met de term ‘tired’ vind je niet alleen muzikanten die zingen over vermoeidheid, maar vooral liedjes over het er genoeg van hebben. Willen rockmuzikanten nog wel eens de oorzaak van alle ellende in zichzelf zoeken, bij soul is het vaak de ander die het moet ontgelden. Dat begint met Al Green, die het zat is om alleen te zijn.
I’m so tired of being alone
I'm so tired of on-my-own
Won't you help me girl
Ook souldiva’s Millie Jackson, Betty Davis en Mavis Staples kampen met liefdesproblemen. De rek is eruit, er moet iets veranderen.
Millie wil haar overspelige minnaar niet alleen maar in het geniep treffen. Het wordt tijd dat hij kiest.
I'm tired of having to spend
All my holidays alone
Whenever I want you here with me
She wants you at home
There's gotta be some changes made
Right now, in your life
Sterk van Millie. Ze is het zat, maar zij is niet degene die gaat veranderen. Mooi niet. Caught Up (1974) en Still Caught Up (1975) staan vol met dit soort relatieproblematiek.
Voor de onlangs overleden Betty Davis is de maat net zo vol. Ze is voorbij gehold aan zichzelf en loopt nu net zo hard de deur uit, weg van zijn ‘good thing’.
I gave you all the good loving that I had
But you misused it, and you treated me so bad (my soul is tired)
Now there is a price that you are gonna have to pay
My soul is tired, I'm sick of crying (my soul is tired)
I am gonna walk right out the door
Altijd als je Betty hoort zingen weet je dat ze het meent. Dit komt niet meer goed.
Dat dit ik-heb-er-genoeg-van-sentiment niet is voorbehouden aan soulzangers bewijst John Hiatt in I’m Tired of your Stuff. Hij heeft de buik vol van het gedoe van zijn ‘movie queen’, er is een einde aan zijn geduld gekomen.
Well, my eyes is wide open, and I can see
You been tryin’ to make a fool of me
I’m gettin sick, I’ve had enough
I’m tired of your stuff
Ray Davies staat met zijn sleutels bij de voordeur, en is het beu te moeten wachten op het getrut van zijn vriendin.
In een cover van het door Dave Bartholomew en Fats Domino geschreven Sick and Tired klaagt Rick Danko, begeleid door Levon Helm, steen en been. Hij maakt haar ontbijt, poetst zelfs haar tanden, werkt de hele dag, om haar bij thuiskomst nog steeds in bed aan te treffen.
De altijd wat klagerige mannen van Tindersticks pleiten voor nog een klein beetje geduld.
Don’t ever get tired
Of waiting for me
Slaapgebrek
De ellendige vermoeidheid kan eenvoudig voortkomen uit slaapgebrek. Zo kan John Lennon de slaap niet vatten. Het lukt hem niet op zijn op hol geslagen hersens te kalmeren. Drie weken zonder zijn geliefde, hij zou er alles voor geven om wat rust te krijgen, hij zou haar alles geven.
I’m so tired
I don’t know what to do
I’m so tired
My mind is set on you
En slaap je dan eindelijk, wordt je gewekt. De woede die je dan voelt verwoordt James Murphy in het punky Tired:
I don’t need no waking up
Well I don’t need no waking up
I don’t need no waking up
’Cause I’m tired
Hij doet het zichzelf ook aan. In Never As Tired As When I’m Waking Up is hij toch met haar meegegaan, en tjee, nu voelt het weer alsof hij verliefd is. Of is hij verliefd op de dingen die zij doet? De vermoeidheid over deze eeuwige gang van zaken is hoorbaar in het zich voortslepende ritme, het maar wat aanklooiende gitaartje.
Depressie
Een diepe, ellendig stemmende vermoeidheid hoort bij depressie. In het gedicht Het komt hierop neer (uit Komijnsplitsers, 2022) schrijft Marieke Lucas Rijneveld:
maar je bent zo ontzettend moe, iedere glimlach een
kiezelsteentje in je schoen
Moe van jezelf, van anderen, van alles eigenlijk. Het zou naar een uiterste consequentie kunnen leiden. Van alle bands in mijn lijstje legt alleen Slowdive dit verband, maar deze shoegazers melden meteen voorbij te zijn aan die gedachte.
So tired
It’s so hard to feel
[...] So tired
Suicide is gone yeah But it’s alright
Je kunt ook moe zijn van het niet jezelf kunnen zijn. De zanger van Savoy Brown is doodmoe om zijn anders-zijn te moeten verdedigen. Reggaezanger Jacob Miller voelt met hem mee. Hij wil gewoon zijn collie weed kunnen roken. Waarom zou je je steeds moeten verbergen voor ‘the red seam, the blue seam, the khaki clothes’, de kleuren van het politie-uniform op Jamaica?
Kijken
Ik sluit af met Neil Young en zijn mooie Tired Eyes. Een liedje over een drugshandelaar die slecht aan zijn einde komt, maar vooral ook over Young zelf, dat hij ondanks de vermoeidheid wel zijn ogen open moet houden. Dat is zijn advies voor ons allen.
Please take my advice
Open up the tired eyes
Voor de liefhebbers, dit is de playlist:
- Yo La Tengo - Tired Hippo
- Low - Tired
- Yo La Tengo - Some Kinda Fatigue
- Al Green - Tired Of Being Alone
- Millie Jackson - I’m Tired Of Hiding
- Betty Davis - My Soul Is Tired (take 9)
- Mavis Staples - I’m Tired
- John Hiatt - I’m Tired Of Your Stuff
- Rick Danko - Sick And Tired
- The Beatles - I’m So Tired
- The Kinks - Tired Of Waiting For You
- Savoy Brown - I’m Tired - Where Am I
- Jacob Miller - Tired Fe Lick Weed Ina Bush
- LCD Soundsystem - Never As Tired As When I’m Waking Up
- Tindersticks - Don’t Ever Get Tired
- Slowdive - So Tired
- LCD Soundsystem - Tired
- Neil Young - Tired Eyes
- Ewan And Jerry With The Caribbeats - Oh Babe (Sick And Tired)